Transitieprojecten: “Je krijgt verantwoordelijkheid voor je eigen leerproces. Je wordt serieus genomen. Dat is superkrachtig.”

We leven in een snel veranderende wereld. Evoluties als vergrijzing, individualisering, klimaatverandering en technologische vooruitgang zetten druk op onze samenleving. De manier waarop mensen vandaag leren, werken en leven botst op z’n grenzen. Hoe kantel je vastgeroeste ideeën en praktijken die lange tijd goed werkten, maar dat in de huidige context niet meer doen?

De Vlaamse overheid ging met fris- en dwarsdenkers, kantelaars en koplopers op zoek naar de kiemen van een nieuw verhaal voor leren en werken in 2050. Inspirerende beelden en denksporen vonden hun plek in een visiedocument dat het startpunt vormt voor de verdere denk- en doe-oefening onder de vlag van het transitieprogramma Leven, Leren, Werken dat in 2019 van start ging. Europa WSE riep op naar pioniers om met die beelden en denksporen aan de slag te gaan. Negen transitie-experimenten grepen de visie vast en werkten ze uit. Hoe hebben we samen met onze frisdenkers, kantelaars en koplopers de visie in de praktijk omgezet? Vijf weken lang nemen we je mee in dat verhaal.

Eline Vermeersch (Europa WSE) vertelde dat er binnen de projecten specifieke gemeenschappelijke domeinen waren waarop de projecten veel leerden en waarmee ze handelingsprespectief gaven aan anderen. Die exacte thema’s clusterden ze in vier hotspots. Deze week gaan we dieper in op de hotspot 'Meester van je eigen leerweg'.  

Het vast patroon van school-werk-pensioen verliest zijn betekenis. We willen dat iedereen een persoonlijke leerweg kan ontwikkelen doorheen zijn hele leven, gedreven vanuit passie, vaardigheden en talent. Dat we werken en leren omdat we goesting hebben om onze ambities, competenties en interesses te volgen. En dat we op die manier persoonlijk ontwikkelen, beter aansluiting vinden op de arbeidsmarkt en impact hebben in de samenleving.

We waren toch enigszins verrast hoe weinig inzicht mensen hebben in hun eigen leerproces, hun leervoorkeur en wat hun concrete leerbehoefte is. Simpelweg die vraag stellen levert geen goed antwoord op. Je moet mensen echt handvatten bieden om dat te onderzoeken en met hen daarover in dialoog gaan. Mensen de regie geven over hun eigen leertraject werkt niet als je alleen maar een modulair aanbod creëert waaruit mensen kunnen kiezen. Dat kiezen is lastig! 

Marjoleine Drieskens – SyntraPXL 

We moeten de manier waarop we leren en de plaatsen waar we leren, openbreken. Niet enkel binnen de schoolmuren, maar ook daarbuiten valt heel wat waardevols te leren. Kennis wordt niet louter overgebracht van leraar op lerende. Leren gebeurt vaak spontaan door ervaringen op te doen in het echte leven en daaraan betekenis te geven, samen met anderen die vaak meer ervaren zijn. Leren is dus gebaat bij het samenbrengen van diverse inzichten, door mensen met verschillende achtergronden en expertise te verbinden.

Meester zijn van je eigen leerweg vraagt om vaardigheden die nodig zijn om deze leerweg vast te pakken en vorm te geven, en het expliciteren van interesses, behoeften en talenten. Hiervoor hebben we mensen en systemen nodig die ons hierbij helpen en ons uitdagen. 

De wijze van evalueren en feedback geven werd enthousiast onthaald bij de inspectie. Via een digitale voortgangsmonitor wordt genoteerd welke eindtermen al bereikt zijn en welke nog op de planning staan. Deze manier om het leerproces te volgen werd geprezen door de onderwijsinspectie als een tool die helder in kaart brengt waar de leerling staat en die tegelijkertijd laagdrempelig, duidelijk en gebruiksvriendelijk is voor de leerling zelf. 

Helga Schepers – De Met 

1. Een meer holistische begeleiding van de lerende vraagt om andere organisatiestructuren

Experimenten tonen dat dit het best gebeurt vanuit teams waarbinnen diverse rollen en vaardigheden een plek krijgen. Een belangrijke les die wij getrokken hebben, is dat dit ook vraagt om een andere manier van organiseren binnen scholen en andere leeromgevingen. Traditionele en hiërarchische structuren moeten worden aangevuld met horizontale structuren, waardoor teams meer autonomie krijgen om het leren samen te organiseren en begeleiden. 

We willen een echte lerende school zijn, stellen onszelf continu in vraag en sturen bij. Onze leerkrachten werken in team aan een uitdagende leeromgeving. Wij vragen onze leerlingen om zich te engageren het beste uit zichzelf te halen. Met de ouders willen we een open en constructieve dialoog aangaan met de school. Feedback van leerlingen, ouders, leerkrachten, zorgcoach en CLB moedigen we aan zodat we samen kunnen groeien. 

Kristien Bruggeman – LAB 

2. Leerecosystemen zijn een nuttig concept om situationeel leren te versterken en te erkennen

Een leerecosysteem creëert en ontsluit contexten waarbinnen mensen ervaringen opdoen die buiten de klassieke leslokalen en de formele leer- en werkomgevingen bevinden. Ze worden gedreven vanuit hun passie en wat hun interesseert. 

3. Waarderen en erkennen gaat breder dan diploma’s

We moeten met zijn allen verder kijken dan diploma’s en certificaten. Het situationele leren dat gebeurt in levensechte situaties, op het werk of in de samenleving, wordt vandaag weinig gewaardeerd. Dit maakt dat veel van wat we leren onzichtbaar blijft en dat we er ons niet bewust van zijn dat het leren dat gebeurt in levensechte situaties ook leren is. De experimenten vertelden ons dat er nood is aan een cultuuromslag. We (lerenden, begeleiders van lerenden, werkgevers, collega’s, buren, familie en vrienden …) kunnen zelf erkenning geven aan vaardigheden, competenties en kennis die los van diploma’s, vaak op informele manieren verworven zijn, bij onszelf en bij anderen. 

In de elk van deze reeks transitieartikels lichten we één hotspot eruit en gaan we dieper in op de geleerde lessen en praktijken. Op de website https://www.transitiellw.be/ vind je alle informatie terug over het transitieprogramma leven, leren en werken in 2050 en de negen transitie-experimenten.

Meer lezen?

• Deel 1: Hoe kantel je vastgeroeste patronen over leven, leren en werken in een maatschappij?