Transitieprojecten: “Om vlot samen te werken, hielden we een dynamische leeragenda bij.”
We leven in een snel veranderende wereld. Evoluties als vergrijzing, individualisering, klimaatverandering en technologische vooruitgang zetten druk op onze samenleving. De manier waarop mensen vandaag leren, werken en leven botst op z’n grenzen. Hoe kantel je vastgeroeste ideeën en praktijken die lange tijd goed werkten, maar dat in de huidige context niet meer doen?
De Vlaamse overheid ging met fris- en dwarsdenkers, kantelaars en koplopers op zoek naar de kiemen van een nieuw verhaal voor leren en werken in 2050. Inspirerende beelden en denksporen vonden hun plek in een visiedocument dat het startpunt vormt voor de verdere denk- en doe-oefening onder de vlag van het transitieprogramma Leven, Leren, Werken dat in 2019 van start ging. Europa WSE riep op naar pioniers om met die beelden en denksporen aan de slag te gaan. Negen transitie-experimenten grepen de visie vast en werkten ze uit. Hoe hebben we samen met onze frisdenkers, kantelaars en koplopers de visie in de praktijk omgezet? Vijf weken lang nemen we je mee in dat verhaal.
Deel 3: hotspot 'Samen organiseren voor transitie'
Eline Vermeersch (Europa WSE) vertelde ons dat er binnen de projecten specifieke gemeenschappelijke domeinen waren waarop de projecten veel leerden en waarmee ze ook handelingsperspectief gaven aan anderen. Die thema’s clusterden we in vier hotspots. Deze week gaan we dieper in op de hotspot: Samen organiseren voor transitie.
Wat betekent 'Samen organiseren voor transitie'?
We kunnen problemen niet oplossen vanuit dezelfde structuren die deze problemen veroorzaken. We moeten op zoek naar nieuwe praktijken die er radicaal anders uitzien en dus ook een heel andere manier van (samen)werken, of governance, dan we vandaag gewend zijn.
Onder governance verstaan we alle handelingen die nodig zijn om ervoor te zorgen dat je organisatie, netwerk, partnerschap of project kan functioneren als een gezond organisme. Het voorziet de optimale randvoorwaarden om je strategie, visie, missie ten volle te kunnen waarmaken. Dit gaat over leiderschap en management, over beslissingsrechten en mandaten, over structuur én cultuur, over monitoren en evalueren van ‘goed bestuur’.
De klassieke denkkaders passen niet meer (genoeg) om complexe uitdagingen aan te pakken. Zo weten we dat competitiedenken niet altijd loont of dat jongeren afhaken en volwassenen niet voldoende bijleren als dat alleen kan in een een one-size fits all omgeving. Dat oude idee over leren in uniforme leer- en werkomgevingen laten we los. We hebben nood aan werken vanuit vertrouwen en gedeeld leiderschap, in wisselende coalities met wat (lokaal) aanwezig is.
Voor complexe problemen kunnen we niet enkel op de gekende oplossingen terugvallen. We weten nog niet heel goed hoe de oplossing(en) er uit zien en (in samenspel) moeten functioneren. We gaan in deze transitie bewuster op zoek naar een goede manier van samenwerken om gedeelde ambities waar te maken: de samenwerking is evenzeer een agendapunt om te bespreken dan de (project)inhoud. We gaan daarbij wel verder dan het louter transactionele. Organisaties werken niet alleen of per se samen omwille van efficiëntie maar omwille van een gedeelde visie, een gedeelde uitdaging.
De maakleerplek verbindt educatieve, bedrijfs- en creatieve actoren om leden en makers dichter bij elkaar te brengen. De maakleerplek is zo een katalysator die samenwerking tussen generaties, doelgroepen, sectoren en domeinen faciliteert. Op die knooppunten wilden bij de connector zijn.
Stijn D'Hert - Maakleerplek
Wat zijn de belangrijkste leerlessen?
1. Zorg voor een duidelijk kompas en voor een dito organisatie
Ga bewust het gesprek aan over de samenwerking en stel een gezamenlijke missie op. Dit geeft richting aan de samenwerking. Leg belangen, verwachtingen, capaciteiten… op tafel en ga op zoek naar de juiste manier van samen doen, praten en beslissen. Organiseer de samenwerking als een organisatie. Ga vanuit dit perspectief op zoek naar een gepast organisatiemodel. Maak afspraken rond leiderschap, mandaten en beslissingsrechten, monitoren van het organisatiemodel, taakverdeling...
Ik ben trots op het werkkader dat we samen maakten, en op het feit dat we besloten ons als transitiemotor op te stellen, om een echte transitie in het project te kunnen binnenbrengen.
Ruth Wouters - Maakleerplek
2. Begin. Probeer, reflecteer en wees flexibel
Begin. Je moet nog niet alles weten bij de start, al doende leer je veel. Zoek de juiste balans tussen vooraf bepalen hoe je samenwerkt en samen vormgeven terwijl je al bezig bent. Je lange termijnplan zet je in als kompas, tijdshorizon en toetssteen om vooruitgang te monitoren. Bepaal acties in je korte termijnplan.
Om vlot samen te werken, hielden we een dynamische leeragenda bij. Ik richtte me daarin vooral op onze doelstellingen en hoe onze acties binnen onze doelstellingen pasten. Af en toe verlies je die reflex, en dan moet je nog eens gaan terugkijken en je de vraag stellen: ‘waarom hebben we dat nu ook alweer gedaan?’ En soms draaide het er wel eens op uit dat we een bepaald spoor niet verder moesten bewandelen.
Elise Burny - Buurtcampus
Bouw reflectie mee in je proces en creëer duidelijkheid. Flexibel werken wil niet zeggen dat je zomaar wat doet. Het is belangrijk om duidelijke afspraken te maken over rollen, mandaten en beslissingsbomen. Zorg ervoor dat de governance mee kan evolueren, de manier van samenwerken kan veranderen naargelang de fase of de noden binnen het project.
3. Investeer in (het samenwerken met) mensen
Besteed voldoende aandacht aan het team. Zowel praktisch: blijf organiseren om de juiste mensen, met de juiste capaciteiten/mandaat in de juiste rol, de juiste verantwoordelijkheden te geven en te voorzien van de juiste ondersteunende middelen (geld, structuur, materiaal…). Maar ook persoonlijk: Iedere persoon vertegenwoordigt niet enkel een organisatie of een functie maar heeft ook persoonlijke belangen, drempels, verlangens, ambities…
Maak tijd en ruimte voor een veilige omgeving en open feedbackcultuur. En ga wrijving en conflict niet uit de weg. Mensen hebben hun eigen stijl, dat botst soms. Harmonie is de na te streven norm. Conflict is een kans om elkaar en elkaars belangen te ontmoeten en op elkaar af te stemmen. Zo oefen je in empathie en leer je samen vormgeven aan governance.
In de elk van deze reeks transitieartikels lichten we één hotspot eruit en gaan we dieper in op de geleerde lessen en praktijken. Op de website https://www.transitiellw.be/ vind je alle informatie terug over het transitieprogramma leven, leren en werken in 2050 en de negen transitie-experimenten.